Η Κυπριακή Δημοκρατία εγκαθιδρύθηκε το 1960 ως ανεξάρτητη και κυρίαρχη Δημοκρατία προεδρικού συστήματος. Στη βάση του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, το οποίο διαπνέεται από την αρχή της διάκρισης των εξουσιών, η εκτελεστική εξουσία διασφαλίζεται και ασκείται από κοινού από τον Ελληνοκύπριο Πρόεδρο και τον Τουρκοκύπριο Αντιπρόεδρο της Δημοκρατίας, οι οποίοι για τον σκοπό αυτό διορίζουν Υπουργικό Συμβούλιο αποτελούμενο από δέκα Υπουργούς (επτά και τρεις Υπουργοί αντίστοιχα).
Το 1964, ο Τουρκοκύπριος Αντιπρόεδρος και οι τρεις Τουρκοκύπριοι Υπουργοί αποχώρησαν από την Κυβέρνηση, η οποία έκτοτε λειτουργεί αναγκαστικά μόνο με Ελληνοκύπριους σε όλα τα υπουργεία, τα οποία αυξήθηκαν μετέπειτα σε έντεκα. Η θέση του Αντιπροέδρου παραμένει κενή.
Επομένως, στη βάση του Δικαίου της Ανάγκης ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας διορίζει έντεκα Υπουργούς, οι οποίοι αποτελούν το Υπουργικό Συμβούλιο της χώρας, και εξαιρουμένων των διαφυλασσομένων και ρητά καθορισμένων από το Σύνταγμα εξουσιών του Προέδρου και του Αντιπροέδρου της Δημοκρατίας, ασκούν την εκτελεστική εξουσία του κράτους. Περαιτέρω, το Σύνταγμα παραχωρεί εξουσία στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να διορίζει τους ανεξάρτητους κρατικούς αξιωματούχους και τους δικαστές του Ανώτατου Δικαστηρίου. Επιπρόσθετα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει αρμοδιότητα, με βάση τις διατάξεις της αντίστοιχης εθνικής νομοθεσίας, να διορίζει Υφυπουργούς.
Σύμφωνα με το Σύνταγμα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι ο Αρχηγός της Πολιτείας, προηγείται πάντων στη Δημοκρατία και εκλέγεται με άμεση, καθολική και μυστική ψηφοφορία για πενταετή θητεία. Στις τελευταίες προεδρικές εκλογές (Φεβρουάριος 2023) Πρόεδρος της Δημοκρατίας εξελέγη ο κ. Νίκος Χριστοδουλίδης.
Οι εξουσίες και οι αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας καθορίζονται στο Σύνταγμα. Μεταξύ των σημαντικότερων εξουσιών που παραχωρούνται στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, συγκαταλέγονται η θέση σε ισχύ των νόμων που ψηφίζει η Βουλή των Αντιπροσώπων ή το δικαίωμα τελικής αρνησικυρίας (βέτο) για παρεμπόδιση νομοθεσίας που ψήφισε η Βουλή από το να τεθεί σε ισχύ, αν αυτή αφορά θέματα εξωτερικής πολιτικής, ασφάλειας και άμυνας της Δημοκρατίας, το δικαίωμα αναπομπής τέτοιας νομοθεσίας στο νομοθετικό σώμα, καθώς επίσης το δικαίωμα αναφοράς της στο Ανώτατο Δικαστήριο για σκοπούς ελέγχου της συνταγματικότητάς της. Πρόσθετα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας συγκαλεί τις συνεδρίες του Υπουργικού Συμβουλίου και καταρτίζει την ημερήσια διάταξή τους. Διατηρεί δε δικαίωμα τελικής αρνησικυρίας (βέτο) και για τις αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου, εφόσον αυτές αφορούν θέματα εξωτερικής πολιτικής, ασφάλειας και άμυνας της Δημοκρατίας, όπως επίσης και δικαίωμα αναπομπής τους στο εν λόγω σώμα.